Veilig werken met gehoorbescherming zonder communicatieverlies

Je hoort het pas als het te laat is. Letterlijk.
Een fluitende toon in je oor na een werkdag. Collega’s die je niet meer goed verstaat. Een alarm dat je nét niet meekreeg. Gehoorbescherming op de werkvloer is essentieel, maar het mag geen nieuwe risico’s creëren. Want als mensen elkaar niet meer horen, ontstaan er andere gevaren: misverstanden, ongelukken, paniek.
Dus wat doe je als veiligheidskundige? Je wil gehoorschade voorkomen én de communicatie overeind houden. In dit artikel lees je hoe dat samengaat, wat de Arbowet voorschrijft en welke oplossingen er wél werken.

Waarom is gehoorbescherming op de werkvloer nodig?

Volgens de Arbowet moet de werkgever vanaf 80 dB(A) gehoorbescherming aanbieden. Vanaf 85 dB(A) is het verplicht om het te dragen.

Maar wat betekenen die getallen in de praktijk?

• 60 dB(A) = normaal gesprek

• 80 dB(A) = start gehoorschaderisico

• 85 dB(A) = grenswaarde voor verplichte bescherming

• 120 dB(A) = geluidsniveau dat fysiek pijn kan doen

Wist je dat bij 83 dB(A) het volume al twee keer zo hoog is als bij 80 dB(A)? Werknemers mogen dan nog maar 4 uur zonder gehoorbescherming werken. Daarna moet het geluid omlaag of de bescherming omhoog.

Wat zijn de risico’s van te veel geluid?

Te hard geluid is geen ‘last’, het is een sluipmoordenaar voor je gehoor. En de schade is meestal onomkeerbaar.

De belangrijkste risico’s zijn:

• Lawaaislechthorendheid
  Langzame afbraak van je gehoor. Je merkt het pas als het te laat is. Vaak veroorzaakt door jarenlange blootstelling aan iets “wat nog wel meeviel”.

• Doofheid
  Bij extreem harde geluiden (of structureel overschrijden van de normen) kan volledig gehoorverlies optreden. Soms in één klap. Soms geleidelijk.

• Tinnitus (oorsuizen)
  Een constante piep, brom of ruis. Alsof je hoofd nooit meer stil wordt. Tinnitus tast niet alleen je gehoor aan, maar ook je slaap, je concentratie en zelfs je mentale gezondheid.

Wat zegt de wet over gehoorbescherming?

Volgens artikel 3.16 van de Arbowet ben je als werkgever verplicht om gehoorrisico’s op te nemen in de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E). Ook moet je maatregelen treffen zodra werknemers worden blootgesteld aan een geluidsniveau boven de 80 decibel (A). Wordt de grens van 85 dB(A) overschreden, dan ben je verplicht om persoonlijke gehoorbescherming ter beschikking te stellen. Daarnaast moet je werknemers duidelijke instructies geven over het juiste gebruik van deze bescherming.

Maar daarmee houdt het niet op. De wet verplicht niet alleen dat je beschermingsmiddelen aanbiedt, maar stelt óók dat ze veilig en effectief gebruikt moeten kunnen worden. En juist daar wringt het vaak. Want hoe goed een gehoorbeschermer ook is, als hij niet lekker zit, slecht onderhouden wordt of simpelweg niet gedragen wordt, dan ben je als werkgever alsnog verantwoordelijk.

Wanneer wordt gehoorbescherming een veiligheidsrisico?

In sommige werkomgevingen is communicatie niet alleen belangrijk, maar letterlijk van levensbelang. Denk aan situaties in de bouw, in transport en logistiek, in de chemische industrie, bij evenementen of in de luchtvaart en defensie. In deze sectoren kan het verschil tussen gehoord worden en niet gehoord worden het verschil betekenen tussen veiligheid en een ongeluk.

Maar wat als gehoorbescherming zó goed beschermt, dat collega’s elkaar niet meer verstaan? Dan ontstaat er een nieuw, onbedoeld veiligheidsrisico. Je voorkomt gehoorschade, maar vergroot tegelijkertijd de kans op ongevallen. En dát is het spanningsveld waar veel veiligheidskundigen dagelijks mee te maken krijgen.

In de praktijk zien we dat medewerkers hun gehoorbescherming regelmatig uitdoen om ‘even snel iets te zeggen’. Instructies gaan verloren, noodsignalen worden gemist en misverstanden kunnen leiden tot frustratie of zelfs gevaarlijke situaties. Teams functioneren minder goed wanneer communicatie stroef verloopt, hoe goed ze verder ook op elkaar zijn ingespeeld.

Daarom is de oplossing niet óf beschermen óf communiceren. De oplossing is dat het allebei moet kunnen, zonder compromissen. Goede gehoorbescherming hoort de oren te beschermen, zónder het contact tussen mensen te verbreken. Pas dan werk je écht veilig.

Welke gehoorbescherming is er en wat zijn de verschillen?

Er zijn drie soorten gehoorbescherming, elk met hun voor- en nadelen:

• Gehoorkappen
  + Makkelijk op en af te zetten
  + Sluiten de oren volledig af
  + Geschikt bij piekgeluiden
  - Geven vaak een afgesloten gevoel
  - Warm en zweterig bij langdurig dragen
  - Kunnen spraak en signalen te veel blokkeren

• Oorpluggen (universeel)
  + Handig en snel inzetbaar
  + Goedkoop
  + Te gebruiken bij kortstondig lawaai
  - Plaats je ze verkeerd? Dan is de bescherming beperkt
  - Onhygiënisch bij hergebruik
  - Lastig om spraak nog te verstaan

• Otoplastieken op maat
  + Filteren schadelijk geluid, maar laten spraak door
  + Hoog draagcomfort en optimale pasvorm
  + Herbruikbaar en duurzaam
  + Hoge acceptatiegraad onder werknemers
  - Duurdere aanschafkosten
  - Moeten jaarlijks worden gecontroleerd op lekkage en pasvorm

Kun je communiceren mét gehoorbescherming?

Ja, dat kan absoluut. Zeker met de moderne technologie van vandaag zijn er volop mogelijkheden om gehoor te beschermen zonder communicatie in de weg te staan.

Een goed voorbeeld zijn otoplastieken met akoestische filters. Deze filteren selectief alleen het schadelijke deel van het geluidsspectrum weg, terwijl spraak en alarmsignalen wél hoorbaar blijven. Daardoor kun je veilig samenwerken in een rumoerige omgeving zonder elkaar te verliezen in het lawaai.

Bovendien zijn er oplossingen waarbij communicatie direct is geïntegreerd in de gehoorbescherming door middel van ingebouwde portofoons. Zo blijf je bereikbaar, kun je efficiënt overleggen én ben je tegelijkertijd goed beschermd tegen schadelijk geluid. Moderne gehoorbescherming maakt dus niet alleen veiliger, maar ook slimmer werken mogelijk.

Bescherming en communicatie horen bij elkaar

Gehoorbescherming op de werkvloer is geen kwestie van ‘doppen in en klaar’. Het is een balans. Tussen veiligheid en verstaanbaarheid. Tussen regels en realiteit.

Als veiligheidskundige speel jij daarin een belangrijke rol. Je voorkomt niet alleen gehoorschade, maar zorgt er ook voor dat teams blijven samenwerken. Veilig, helder en zonder misverstanden.

Meer weten over slimme gehoorbescherming die communicatie mogelijk maakt? Kijk op https://www.seeh.nl/gehoorbescherming-op-maat