Aanlijnen in hoogwerkers; Hoe zit dat nu echt

12 februari 2025 | Dirk van Blijswijk

Bij Safe Site powered by Mennens merken wij al geruime tijd dat er veel onduidelijkheid is bij onze opdrachtgevers over hoe het nu echt zit met betrekking tot het wel of niet aanhaken van medewerkers in hoogwerkers. Dit leidt tot onnodige discussie en nog erger, tot veel onnodige onveilige situaties waarbij met name de medewerkers echt denken dat ze goed bezig zijn.

Omdat dit natuurlijk nooit de bedoeling kan zijn hebben we dit voor onze klanten uitgezocht.
Hieronder een duidelijke uiteenzetting van wat er nu waar staat met aan het einde een duidelijke samenvatting.

Wat zegt de wet?

In Artikel 3 van de Arbowet staat dat:

De werkgever moet zorgen voor een zo veilig mogelijke werkplek. Om risico’s in kaart te brengen moet hij een RI&E maken. Om de risico’s te elimineren of te minimaliseren moet hij beheersmaatregelen treffen. Hierbij moet hij de Arbeid hygiënische strategie volgen: Bronaanpak→ Collectieve maatregelen → Persoonlijke maatregelen→Persoonlijke bescherming

In artikel 3.16 van het Arbobesluit staat dat:

Valgevaar voorkomen moet worden waarbij er eerst gekozen moet worden voor doeltreffend leuningwerk. De hoogte hiervan moet minimaal 1,00 meter zijn.

In artikel 7.3 staat dat:

De werkgever arbeidsmiddelen moet kiezen waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke risico’s (vanuit de RI&E) van de uit te voeren werkzaamheden. “Voor zover het redelijkerwijs niet mogelijk is de gevaren bij het gebruik van de arbeidsmiddelen te voorkomen, worden zodanige maatregelen getroffen dat de gevaren zoveel mogelijk worden beperkt”
Deze laatste zin is van toepassing op hoogwerkers; als het leuningwerk niet afdoende bescherming biedt (denk aan het reiken vanuit de bak) dan moeten er maatregelen getroffen worden (aanlijnen met persoonlijke VBV)

In artikel 7.4 staat het volgende:

“Een arbeidsmiddel is zodanig geplaatst, bevestigd of ingericht en wordt zodanig gebruikt dat het gevaar dat zich een ongewilde gebeurtenis voordoet zoals verschuiven, omvallen, kantelen, getroffen worden door het arbeidsmiddel of onderdelen daarvan, oververhitting, brand, ontploffen, blikseminslag en directe of indirecte aanraking met elektriciteit zoveel mogelijk is voorkomen”
Dat hoogwerkers omvallen zou dus niet moeten kunnen!

In artikel 7.18b Hijs- en hefwerktuigen voor personen staat dat:

“met zodanige voorzieningen uitgerust dat zoveel mogelijk wordt voorkomen dat personen van dit platform vallen”

Ondanks dat er nergens in de wet letterlijk staat dat een gebruiker van een hoogwerker zich vast moet zetten zijn er genoeg aanwijzingen waaruit blijkt dat wanneer de leuning geen afdoende veiligheid biedt de gebruiker zich zo vast moet zetten waardoor een val niet mogelijk is.

Wat zegt de Machinerichtlijn?

Vrijwel alle hoogwerkers voldoen aan de Machinerichtlijn Ook hierin is het een en ander opgenomen met betrekking tot het niet kunnen vallen. In de meeste recente versie (2006-42-EG) staat:

1.5.15. Risico van uitglijden, struikelen of vallen
De delen van de machine waarop voorzien is dat personen zich moeten verplaatsen of staan, moeten zodanig zijn ontworpen en uitgevoerd dat deze personen niet kunnen uitglijden, struikelen of vallen.

6.3.2. Risico in verband met het uit of van de drager vallen
De drager mag niet zodanig hellen dat er risico voor vallen van de vervoerde personen ontstaat, ook niet tijdens de bewegingen van machine en drager.
Indien de drager is ontworpen om als werkplek te worden gebruikt, moet de stabiliteit ervan worden gewaarborgd en moeten gevaarlijke bewegingen worden voorkomen.
Indien de in punt 1.5.15 bedoelde maatregelen niet voldoende zijn, moet de drager zijn uitgerust met voldoende passende verankeringspunten voor het aantal personen dat zich in de drager kan bevinden. De verankeringspunten moeten sterk genoeg zijn om de persoonlijke beschermingsmiddelen tegen vallen te bevestigen.

Bovenstaande is heel duidelijk: Er is leuningwerk aanwezig. Als dit niet voldoende is (bijvoorbeeld bij reiken) dan moeten er ankerpunten zijn om je aan vast te zetten.

Wat zegt de EN280?

Onder de machinerichtlijnen vallen ook normen.
Een van deze normen is de NEN-EN 280. Zoals met alle normen zijn er ook van deze norm verschillende versies; 2001, 2009 en 2015.
In deze normen staat ook het een en ander met betrekking tot het aanlijnen.

In de 2009 versie stond alleen dat er leuningwerk moest zijn met een minimale hoogte van 1,10 meter.

Maar in de 2015 versie staat aanzienlijk meer. Naast de standaard info over het leuningwerk staat er nu ook het volgende:

5.6.14 Anchorage(s) for the connection of a restraint device shall be provided.

Anchorages used as part of a restraint system shall meet the following requirements:

a) Sufficient anchorages shall be provided for the rated number of persons on the platform.

b) For a single person rating, each anchorage shall be capable of withstanding a static force of 3 kN
without reaching ultimate strength.

d) be positioned not more than 750 mm above the floor of the work platform.

Bovenstaande informatie is dus kristalhelder. In hoogwerkers die aan deze norm voldoen moeten dus ankerpunten aanwezig zijn waar de gebruiker zich op basis van werkplaatsbeperking (= restraint) moet vastzetten in situaties waarbij het leuningwerk alleen niet meer voldoende veiligheid biedt.

De minivalstopblokjes die maar 3kN genereren bij een val (o.a. IKAR ACB 1.8) zijn dus (vooralsnog) niet toegestaan als verbindingsmiddel in een hoogwerker

NOTE:
Begin 2022 is er een nieuwe NEN-EN 280 uitgebracht. Deze is sinds kort geharmoniseerd. Hierin zijn wéér wijzigingen aangebracht:

Aanhaakpunten voor valbeveiligingsysteem; valbeperking of valstop
Aanhaakpunten moeten statische kracht van 6kN kunnen hebben

Ankerpunten die 6kN kunnen hebben zijn nog steeds niet geschikt als ankerpunt voor valstop.

De vraag is hoe snel u een machine tegenkomt die al aan deze nieuwe norm voldoet en ook dan blijft het gebruik van een vertelbare lijn die strak staat het veiligst!

Wat zegt de gebruiksaanwijzing?

Hoogwerkers worden altijd geleverd inclusief een gebruiksaanwijzing. Ook hierin staat vrijwel altijd iets over het gebruik van persoonlijke valbeveiliging.
Maar wat er staat loopt enorm uiteen. De ene fabrikant verplicht het gebruik ervan, de ander adviseert het en weer een ander zegt er niets over.
Een duidelijke omschrijving van het type harnas en het type verbindingsmiddel wordt vrijwel nooit gegeven.
Zo spreekt de een over “veiligheidsriemen” en “harnashaken”. De ander spreekt over een “veiligheidstuig” en “veiligheidskoord” en weer een ander spreekt over een “bescherming tegen vallen” en je houden aan “de van toepassing zijnde overheidsvoorschriften”.

Maar als er in de gebruiksaanwijzing staat dat je moet aanhaken dan moet dit dus aan de dan aanwezige aanhaakpunten die voorlopig alleen geschikt zijn voor “RESTRAINT” = “WERRKPLAATSBEPERKING”

Wat zegt de werkgever?

Tot slot hebben we natuurlijk nog de werkgever die vaak zijn eigen veiligheidsregels heeft. Helaas komt het hierbij vaak voor dat deze veiligheidsregels helemaal niet zo veilig zijn of überhaupt werkzaam zijn.

Als voorbeeld 2 veiligheidsregels vanuit werkgevers die niet juist zijn:

Aanhaken aan de bovenste leuning met een vallijn met demper
→ In dit geval kan je er nog steeds uit vallen met een grote impact op de leuning waardoor deze mogelijk breekt óf dat je de hoogwerker omtrekt.
100% aangelijnd werken
→ Met name bij hoogwerkers met een grote bak waarin meerdere personen werken is dit vrijwel onmogelijk. Zolang de hoogwerker stil staat en men binnen de leuning blijft is aanhaken ook niet nodig. Dat de medewerkers wel standaard een harnas moeten dragen inclusief een verstelbare lijn om zich wel vast te zetten wanneer men toch moet “reiken” is wat anders.

Samenvatting:

Aanhaken in een hoogwerker is dus niet “wettelijk verplicht”.
Bij normaal gebruik biedt het aanwezige leuningwerk met een hoogte van 1,10 meter afdoende veiligheid.
In situaties waarbij het leuningwerk toch niet voldoende veiligheid biedt moet de gebruiker zich vastzetten aan de daarvoor bestemde aanhaakpunten op zo’n wijze dat men niet uit de bak kan vallen.
Als de producent het in de gebruiksaanwijzing aangeeft dan is dit verplicht!
De eis van opdrachtgever/ werkgever mag niet in strijd zijn met de wetgeving en/ of de gebruiksaanwijzing!
De minivalstopblokjes die maar 3kN genereren bij een val (o.a. IKAR ACB 1.8) zijn dus (vooralsnog) niet toegestaan als verbindingsmiddel in een hoogwerker
Jezelf vastzetten met een vallijn van 2 meter met demper aan de bovenste leuning is dus LEVENSGEVAARLIJK!
Het vastzetten dient te gebeuren met een in lengte verstelbare lijn zodat de gebruiker NIET UIT DE BAK KAN VALLEN!